1834-1888

In de negentiende eeuw scheidden de Gereformeerden zich af van de Hervormde kerk, terwijl de Katholieken weer van zich lieten horen. Er verschenen nieuwe kerken in het straatbeeld. In de negentiende eeuw deden zich ingrijpende veranderingen voor in het religieuze landschap van Nederland. De hervormde kerk kreeg te maken met gelovigen die de Bijbel op een andere manier interpreteerden en eigen kerkgenootschappen oprichtten.

In 1834 deed zich in heel Nederland de ‘Afscheiding’ voor. Ook in Hellevoetsluis, Rozenburg, Zwartewaal en Brielle verlieten ontevreden gelovigen mondjesmaat de hervormde kerk om een eigen kerk te stichten. De katholieken lieten intussen ook van zich horen: er verschenen katholieke tijdschriften, scholen, verenigingen en zelfs een politieke beweging. In Brielle werd in 1830-31 aan de Nobelstraat een nieuwe kerk gebouwd en net buiten de stad werd in 1880 de Bedevaartskerk geopend. De Paus had namelijk in 1867 de Martelaren heilig verklaard, waarna er jaarlijks tienduizenden pelgrims naar de bedevaartsplek afreisden. De verschillen tussen de kerken waren vooral zichtbaar tijdens de herdenking van de inname van Den Briel op 1 april 1872. In de aanloop ervan werden talloze comité’s en commissies opgericht, die elk de nadruk op een ander aspect legden. Terwijl de Protestanten de gebeurtenissen in 1572 als doorbraak van het Protestantisme en dus als feest beschouwden, legden de Katholieken de nadruk op de moord op de negentien martelaren. De Afgescheidenen beschouwden het beeld van de Vrijheidsnymph dat de feestcommissie liet oprichten als te lichtzinnig en ijverden voor de oprichting van een nuttig gebouw: dat werd het weeshuis het Geuzengesticht. In 1886 vond een nieuwe kerkscheuring plaats. De Doleantie kreeg ook op Voorne-Putten grote navolging. In 1886 scheidden groepen gelovigen in Brielle, Hellevoetsluis, Rockanje en Rozenburg zich af. Tinte volgde in de zomer van 1887 en in 1899 voegde Spijkenisse zich bij het rijtje. De doleantie in Zuidland liep behoorlijk uit de hand. De Hervormden en Gereformeerden maakten ruzie over het eigendom van het kerkgebouw. Gedurende de winter van 1887-1888 namen de spanningen in het dorp toe en deden zich enkele gewelddadige conflicten voor. Drie marechaussees verbleven maandenlang in Zuidland om de rust te handhaven. Het illustreert de onderlinge wrok die de kerksplitsing had veroorzaakt. In sommige gevallen gingen familieleden niet langer met elkaar om vanwege de godsdienstige meningsverschillen.